Một số điểm mới của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024
2024/09/23
- Ho Thi Y Nhi
Mở đầu:
Ngày 29/06/2024, Luật Bảo hiểm xã hội 2024 (“Luật BHXH 2024”) được ban hành và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/07/2025. Luật BHXH 2024 có nhiều thay đổi quan trọng nhằm đảm bảo, nâng cao lợi ích thiết thực cho người lao động (“NLĐ”), nhưng đồng thời cũng đặt ra các yêu cầu và thách thức mới cho người sử dụng lao động (“NSDLĐ”) trong việc tuân thủ và triển khai.
Báo cáo này sẽ cung cấp một cái nhìn khái quát về những điểm mới nổi bật của Luật BHXH 2024, giúp các NSDLĐ cập nhật một số quy định mới quan trọng về chính sách pháp luật về BHXH tại Việt Nam, từ đó điều chỉnh và hoàn thiện chính sách nội bộ, đảm bảo quyền lợi cho NLĐ cũng như tuân thủ quy định pháp luật Việt Nam.
1. Mở rộng đối tượng tham gia BHXH:
Luật BHXH 2024 đã mở rộng đáng kể đối tượng tham gia BHXH. Cụ thể, quy định mới đã bổ sung thêm 07 đối tượng NLĐ phải tham gia BHXH bắt buộc và 02 đối tượng NLĐ được phép tham gia BHXH tự nguyện. Trong đó, 03 nội dung thay đổi đáng chú ý như sau:
| Luật BHXH 2014 | Luật BHXH 2024 | Nhận xét |
| Người làm việc theo HĐLĐ không xác định thời hạn, HĐLĐ xác định thời hạn có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên. | Người làm việc theo HĐLĐ không xác định thời hạn, HĐLĐ xác định thời hạn có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên, kể cả trường hợp NLĐ & NSDLĐ thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên. | Trên thực tế, một số NSDLĐ đã cố tình không ký HĐLĐ với NLĐ mà ký các thỏa thuận với tên gọi khác như Thỏa thuận cộng tác viên, hợp đồng giao khoán để né tránh nghĩa vụ tham gia BHXH.
Vì vậy, Luật BHXH 2024 đã có sự điều chỉnh để quy định rõ, nếu bản chất thỏa thuận với tên gọi khác giữa NLĐ & NSDLĐ đáp ứng điều kiện để được xem là HĐLĐ thì vẫn thuộc đối tượng tham gia BHXH. |
| Không quy định | Người làm việc không trọn thời gian theo HĐLĐ không xác định thời hạn, HĐLĐ xác định thời hạn có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên, có tiền lương trong tháng bằng hoặc cao hơn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp nhất. | Một trong những mục tiêu của việc ban hành Luật BHXH 2024 là mở rộng diện phủ BHXH cho các đối tượng có nhu cầu và khả năng đóng BHXH. Do đó, việc bổ sung thêm các đối tượng mới này nằm trong xu hướng & mục tiêu nêu trên. |
| Không quy định | Người quản lý doanh nghiệp, thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc, thành viên Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên, v.v. không hưởng tiền lương. |
Với nội dung điều chỉnh này, NSDLĐ cần thực hiện rà soát lại các đối tượng NLĐ trong công ty để xác định rõ đối tượng tham gia BHXH theo quy định Luật BHXH 2024, từ đó đảm bảo việc tham gia BHXH đầy đủ và đúng đối tượng luật định.
2. Thay đổi về Tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH:
Bên cạnh nội dung mở rộng đối tượng tham gia BHXH, điểm thay đổi đáng chú ý tiếp theo là liên quan đến tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH. Cụ thể:
| Luật BHXH 2014 | Luật BHXH 2024 |
| Tiền lương tháng đóng BHXH bao gồm (i) mức lương, (ii) phụ cấp lương và (iii) các khoản bổ sung khác theo quy định của pháp luật về lao động.[1] | Tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH gồm (i) mức lương theo công việc hoặc chức danh và (ii) phụ cấp lương và (iii) các khoản bổ sung khác được thỏa thuận trả thường xuyên, ổn định trong mỗi kỳ trả lương.[2] |
Theo quy định hướng dẫn chi tiết hơn của Luật BHXH 2014, các khoản phụ cấp lương để bù đắp yếu tố về điều kiện lao động, tính chất phức tạp công việc, điều kiện sinh hoạt, mức độ thu hút lao động và các khoản bổ sung xác định được mức tiền cụ thể và trả thường xuyên trong mỗi kỳ trả lương là căn cứ tính đóng BHXH.
Ngược lại, các khoản phụ cấp lương gắn với quá trình làm việc và kết quả thực hiện công việc của NLĐ và các khoản bổ sung không xác định được mức tiền cụ thể, trả thường xuyên hoặc không thường xuyên trong mỗi kỳ trả lương gắn với quá trình làm việc, kết quả thực hiện công việc của NLĐ thì không là căn cứ tính đóng BHXH.
Với quy định nêu trên, nhiều NSDLĐ gặp khó khăn trong việc xác định khoản phụ cấp, khoản bổ sung phải tham gia BHXH vì điều kiện xác định phức tạp. Nhiều NSDLĐ tồn tại tình trạng đóng đóng không đúng, không đủ mức đóng. Do đó, Luật BHXH 2024 đã có sự thay đổi bằng việc giản lược các tiêu chí để việc xác định tiền lương làm căn cứ tham gia BHXH được rõ ràng, đơn giản hơn, từ đó, hạn chế các vi phạm nêu trên.
Tuy nhiên, NSDLĐ cần thiết chờ đợi và xác nhận thêm ý kiến từ phía cơ quan nhà nước trong việc hiểu tiêu chí “trả thường xuyên, ổn định trong mỗi kỳ trả lương” để có cơ sở thực hiện.
3. Thay đổi quy định rút BHXH một lần:
Theo quy định của Luật BHXH 2014, thì điều kiện hưởng để NLĐ được hưởng BHXH một lần khá dễ dàng. Cụ thể, NLĐ không đủ tuổi và không đủ số năm hưởng lương hưu thì sau một năm không làm việc và không tham gia BHXH thì NLĐ có thể hưởng BHXH một lần với mức hưởng bằng 1,5 tháng lương cho mỗi năm tham gia BHXH trước năm 2014 và 02 tháng lương cho mỗi năm tham gia sau đó. Đặc biệt, việc NLĐ phải chờ đợi quá lâu để hưởng hưu trí nên trên thực tế nhiều NLĐ đã quyết định nghỉ việc và chờ để được nhận BHXH một lần để đáp ứng các nhu cầu trước mắt. Việc NLĐ nghỉ việc và chờ để nhận BHXH một lần không chỉ gây ra các bất cập về chính sách an sinh xã hội tại Việt Nam mà còn gây ra nhiều khó khăn trong các doanh nghiệp trong việc quản lý & sử dụng NLĐ, cụ thể, nhiều NLĐ luôn có tâm thế nghỉ việc đột ngột chỉ để chờ hưởng BHXH một lần từ quỹ BHXH.
Xuất phát từ những lý do, Luật BHXH 2024 đã có sự sửa đổi nhằm hạn chế bất cập nêu trên. Cụ thể, Luật BHXH 2024 quy định, đối với nhóm NLĐ tham gia đóng BHXH trước ngày 01/7/2025 được đề nghị hưởng BHXH 1 lần nếu đảm bảo sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc và không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm.[3] Ngược lại, đối với nhóm NLĐ bắt đầu tham gia BHXH từ khi Luật BHXH 2024 có hiệu lực trở đi (từ ngày 01/7/2025) sẽ không đề nghị hưởng BHXH một lần theo điều kiện nêu trên.
Đối với những sửa đổi nêu trên, tác giả cho rằng sẽ đem lại những lợi ích tích cực cho phía NSDLĐ, cụ thể giảm bớt áp lực quản lý NLĐ nghỉ việc để hưởng BHXH 1 lần và ổn định nguồn nhân lực.
Kết luận:
Trên đây là một số quy định mới nổi bật của Luật BHXH 2024. Đối với những sự thay đổi của chính sách pháp luật này, chúng tôi cho rằng sẽ mang đến những điểm tác động tích cực và cả những thách thức đối với phía NSDLĐ. Do đó, NSDLĐ cần tiếp tục cập nhật quy định pháp luật thay đổi, điều chỉnh chính sách chung trong nội bộ và nâng cao chất lượng quản lý nhân sự để thích ứng với những thay đổi này. Sự chủ động và chuẩn bị kỹ lưỡng từ NSDLĐ sẽ là yếu tố quyết định để khai thác tối đa lợi ích từ những cải cách chính sách pháp luật, đồng thời góp phần vào sự ổn định và phát triển lâu dài của doanh nghiệp tại Việt Nam.
[1] Điều 89 Luật BHXH 2014
[2] Điểm b Khoản 1 Điều 31 Luật BHXH 2024
[3] Điểm đ Khoản 1 Điều 70 Luật BHXH 2024
