Kế hoạch áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu của Việt Nam và tác động của nó tới nhà đầu tư nước ngoài
2023/10/24
- Luong Ngo Bao Tran
1. Giới thiệu
Thuế tối thiểu toàn cầu (GMT) là một hệ thống thuế do Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) khởi xướng. Khái niệm hệ thống thuế này dựa trên thỏa thuận áp dụng cùng một mức thuế suất hiệu quả đối với tất cả các quốc gia thành viên của Nhóm 20 quốc gia phát triển và mới nổi (G20), và khi có hoạt động kinh doanh ở hai khu vực pháp lý trở lên và ở đó có toàn bộ hoạt động kinh doanh trên toàn cầu. Thuế suất 15% sẽ được áp dụng đối với các công ty đa quốc gia lớn có giá trị từ 750 triệu euro trở lên. Đến nay, các quốc gia như Thụy Sĩ, Anh, Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore, Indonesia, Hồng Kông (Trung Quốc) và Australia đã xác nhận sẽ áp dụng quy tắc GMT 15% từ năm 2024.
Mức thuế tối thiểu toàn cầu ở mức 15% có thể gây ra sự gián đoạn tạm thời đối với chiến lược đầu tư và chính sách hoạt động của các công ty đa quốc gia, đồng thời cũng có thể ảnh hưởng đến chiến lược thu hút vốn nước ngoài của các quốc gia.
2. Định nghĩa và nguyên tắc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu
G20 đã nhất trí về hai trụ cột (Trụ cột 1 và Trụ cột 2) là phương pháp GMT cụ thể. Trong số đó, Trụ cột 1 đề xuất cơ chế phân phối lại một phần lợi nhuận cho các quốc gia tiêu thụ hàng hóa và dịch vụ, đồng thời được áp dụng cho các công ty có doanh thu toàn cầu hàng năm vượt quá 20 tỷ euro và lợi nhuận vượt quá 10%. Vì Trụ cột 1 được ước tính chỉ ảnh hưởng đến một số ít công ty nên bài viết này sẽ tập trung phân tích Trụ cột 2.
Trụ cột 2 quy định mức thuế tối thiểu toàn cầu đối với đầu tư quốc tế và nhằm mục đích chấm dứt cạnh tranh giữa các quốc gia nhằm giảm thuế suất doanh nghiệp và chuyển thu nhập. Chế độ này quy định các công ty đa quốc gia lớn hoạt động ở hai khu vực pháp lý trở lên và có doanh thu hàng năm từ 750 triệu euro trở lên trong ít nhất hai trong bốn năm tài chính liên tiếp trước ngày Trụ cột 2 có hiệu lực sẽ bị áp dụng mức thuế doanh nghiệp tối thiểu là 15%.[1]
Thuế suất áp dụng trong hệ thống này là Thuế suất hiệu dụng (ETR) theo hướng dẫn của OECD và công thức tính thuế suất như sau.
Thuế suất hiệu dụng = (Số tiền thuế hiệu dụng đã điều chỉnh) ÷ (Thu nhập ròng toàn cầu)[2]
Tính đến thời điểm viết bài này (tháng 9 năm 2023), Việt Nam chưa đồng ý tham gia GMT, ví dụ: trong trường một tập đoàn đa quốc gia có trụ sở chính tại Nhật Bản có công ty con ở Việt Nam có ETR giảm xuống dưới 15% và phải nộp thêm thuế, nơi thanh toán sẽ là quốc gia nơi công ty mẹ đặt trụ sở (Nhật Bản). Nếu Việt Nam đồng ý tham gia GMT, các khoản thuế bổ sung sẽ được nộp cho Cục Thuế Việt Nam.
3. Tình trạng ứng dụng trên toàn thế giới, dự kiến áp dụng tại Việt Nam
3.1. Những điểm nổi bật gần đây, Thỏa thuận thực hiện Trụ cột 2 của Liên minh Châu Âu
Vào ngày 16 tháng 12 năm 2022, EU đã ban hành thông cáo báo chí xác nhận việc áp dụng chính thức GMT. Theo thông cáo này, các quốc gia thành viên EU sẽ luật GMT vào cuối năm 2023 và sẽ áp dụng từ năm 2024. Điều này có nghĩa là EU sẽ đi đầu trong việc áp dụng thỏa thuận toàn cầu G20/OECD về Trụ cột 2.
Sự phát triển của EU và các kế hoạch triển khai IF (Khuôn khổ toàn diện) gần đây sẽ khuyến khích các nước cải cách hệ thống thuế nội địa của mình.
3.2. Dự kiến nộp hồ sơ tại Việt Nam
Mặc dù Việt Nam chưa đồng ý tham gia GMT vào thời điểm viết bài này (tháng 9 năm 2023) nhưng có vẻ như nước này sẽ tham gia trong thời gian tới.
Chính phủ Việt Nam, Bộ Tài chính và các bộ ngành cần khẩn trương đánh giá tác động của việc áp dụng GMT đối với các công ty đa quốc gia tại Việt Nam và xem xét ban hành cơ chế thu chênh lệch giữa GMT và thuế doanh nghiệp Việt Nam tại Việt Nam. Chính phủ có kế hoạch đệ trình đề xuất lên Quốc hội để phê duyệt ứng dụng GMT tại cuộc họp vào tháng 10 năm 2023. Ngoài ra, một số cơ quan thuế địa phương như Cục Thuế Bắc Ninh đã gửi công văn tới các công ty làm rõ sơ bộ về GMT và yêu cầu cập nhật thông tin về doanh thu hợp nhất của các tập đoàn.[3]
3.3. Đánh giá tác động đối với các công ty nếu áp dụng mức thuế tối thiểu toàn cầu
Theo thống kê của Bộ Tài chính, hiện có 1.015 công ty nước ngoài tại Việt Nam có công ty mẹ nước ngoài phải tuân theo GMT. Trong số này, hơn 70 công ty có thể bị ảnh hưởng nếu GMT được áp dụng từ năm 2024 vì những lý do như được giảm thuế.[4]
Thuế suất thuế doanh nghiệp chung của Việt Nam là 20%, cao hơn mức thuế tối thiểu toàn cầu nên các công ty không được hưởng ưu đãi thuế sẽ không bị ảnh hưởng nếu luật này được áp dụng.
Đối với các công ty được hưởng ưu đãi, tính toán sơ bộ cho thấy, mức thuế suất thực tế áp dụng cho các công ty có vốn nước ngoài tại Việt Nam hiện trung bình là 12,3%, thấp hơn mức thuế tối thiểu toàn cầu là 15%. Các ưu đãi thuế chính được quy định trong Luật thuế doanh nghiệp như sau và có ba loại: ưu đãi theo nội dung kinh doanh, ưu đãi theo địa điểm và ưu đãi theo quy mô.
1. Ưu đãi tùy theo nội dung kinh doanh:
Đối với lĩnh vực nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, ứng dụng công nghệ cao, thuế suất thuế doanh nghiệp 10% áp dụng trong 15 năm kể từ khi bắt đầu kinh doanh. Trong các lĩnh vực xã hội như giáo dục, y tế, thuế suất 10% sẽ được áp dụng trong suốt thời gian thực hiện dự án.
2. Ưu đãi đối với doanh nghiệp thực hiện dự án đầu tư mới trong khu công nghiệp (trừ một số khu công nghiệp), khu chế xuất, khu công nghiệp nằm trên địa bàn kinh tế – xã hội khó khăn:
Hai năm miễn thuế và giảm 50% số thuế phải nộp trong 4 năm tiếp theo (sau đây gọi là “2 năm miễn, 4 giảm”) sẽ được áp dụng.
3. Đối với công ty nằm ở vùng kinh tế đặc biệt khó khăn, khu công nghệ cao và vùng kinh tế – xã hội:
Miễn thuế 4 năm, sau đó giảm 50% thuế trong 9 năm tiếp theo (“4 miễn, 9 giảm”), ngoài ra, thuế suất thuế doanh nghiệp 10% sẽ được áp dụng trong 15 năm sau khi bắt đầu kinh doanh.
4. Lợi ích đặc biệt tùy theo quy mô đầu tư:
Ở một số ngành, thuế suất thuế doanh nghiệp 9% sẽ được áp dụng trong 30 năm nếu vốn đầu tư trên 30 nghìn tỷ đồng và điều kiện giải ngân ít nhất 100 nghìn tỷ đồng trong vòng 3 năm kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư. gặp.
Đối với các công ty Việt Nam được hưởng các lợi ích thuế quan trọng nêu trên, ETR có thể sẽ ở mức dưới 15% và sẽ phải nộp thêm thuế theo GMT.
4. Kết luận
Trụ cột thứ hai sẽ ảnh hưởng tới các công ty lớn nước ngoài mà Việt Nam đang nỗ lực thu hút. Nếu quốc gia nơi công ty mẹ đặt trụ sở (bao gồm Nhật Bản và Hàn Quốc) đã công bố tham gia thì nhiều ưu đãi về thuế hiện có của Việt Nam sẽ trở nên vô nghĩa đối với các công ty lớn tại quốc gia đó. Vì lý do này, các nhà đầu tư nước ngoài dự kiến sẽ mong đợi các ưu đãi đầu tư thay thế từ chính phủ (ví dụ, cung cấp lao động chất lượng cao, phát triển cơ sở hạ tầng, cải cách thủ tục hành chính và ưu đãi đầu tư cho thiết bị sản xuất). Chúng tôi sẽ tiếp tục theo dõi cách Chính phủ Việt Nam áp dụng GMT và đưa ra các ưu đãi đầu tư thay thế.
[1]OECD (2022), An toàn và giảm nhẹ xử phạt: Các quy tắc Chống OECD/G20 về BEPS, OECD, Paris. www.oecd.org/ tax/beps
[2] https://www.oecd.org/tax/beps/tax-challenges-arising-from-the-digitalisation-of-the-economy-global-anti-base-erosion-model-rules-pillar-two.pdf
[3]https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/chinh-phu-se-trinh-quoc-hoi-cac-chinh-sach-lien-quan-thue-toi-thieu-toan-cau-119230726193534584.htm
[4]https://taichinhdoanhnghiep.net.vn/viet-nam-co-hon-70-doanh-nghiep-co-kha-nang-chiu-anh-huong-cua-thue-toi-thieu-toan-cau-d38379. html
*Bài viết này được dịch bởi: Yarakuzen.
